Synagoga Tempel

Uroczysta inauguracja budowy pierwszej w Krakowie synagogi Żydów postępowych miała miejsce w 1862 roku. Budowla, której projektantem był Ignacy Hercok, stanęła już poza terenem historycznego miasta Kazimierz, u zbiegu dzisiejszej ulicy Podbrzezie i ulicy Miodowej. Dzisiejszy charakter wizualny modlitewnia uzyskała po zmianach architektonicznych dokonanych w latach 90. XIX wieku oraz po rozbudowie z 1924 r. (wtedy właśnie dobudowane parterowe nawy boczne). Synagoga Tempel (z niem. „świątynia”) i charakter odbywających się w niej nabożeństw niejednokrotnie budziły oburzenie i zgorszenie Żydów ortodoksyjnych. Nabożeństwa w Templu odbywały się zgodnie z modelem wypracowanym przez rabinów niemieckich na konferencjach w Brunszwiku, Frankfurcie i Wrocławiu, a formalnie były podobne raczej do nabożeństw chrześcijańskich.

Cotygodniowe kazania w modlitewni wygłaszane były na przemian w języku polskim i niemieckim przez wykształconych, wybitnych kaznodziejów. Najbardziej znanym głoszącym był dr Ozjasz Thon, którego mów można było posłuchać w synagodze w latach 1897 – 1936, czyli aż do samej jego śmierci. Żydzi postępowi, zwani tez reformowanymi, gromadzący się na modlitwę w tej synagodze cechowali się między innymi skłonnością do kulturowej asymilacji, w przeciwieństwie do Żydów ortodoksyjnych, co też miało swoje odzwierciedlenie w reformowanej liturgii. Nieortodoksyjne elementy nabożeństw, występujące w synagodze Tempel, to np. śpiewy chóralne, w których — w okresie międzywojennym — uczestniczyły również kobiety. Śpiewom tym towarzyszyła muzyka organowa. Odwiedzając dzisiaj synagogę Tempel, możemy podziwiać okazałą budowlę o charakterze eklektycznym z przewagą elementów neoromańskich. Wnętrze przykuwa uwagę szafą ołtarzową wykonaną z karraryjskiego marmuru (w pięciobocznej absydzie), stiuki i malowidła, a co szczególnie interesujące – witraże. Szafa ołtarzowa pod względem formalno-ideowym nawiązuje do chrześcijańskiej architektury sakralnej. Ufundował ją prezydent krakowskiej gminy wyznaniowej żydowskiej – Leon Horowitz. W czasie II Wojny Światowej i niemieckiej okupacji w Templu urządzona została stajnia dla koni (w nawie północnej) oraz magazyn, a sama synagoga uległa dewastacji.

Zaraz po zakończeniu wojny życie religijne powróciło do synagogi, aczkolwiek obok postępowców modlili się tutaj również ortodoksi, w związku z tym do wnętrza synagogi wprowadzono dzisiejszą bimę. W 1947 r. w jednej z północnych oficyn urządzono łaźnię rytualną. Po kryzysowym dla polskich Żydów 1968 roku nabożeństwa w synagodze Tempel odbywały się jedynie sporadycznie, zaś od połowy lat 80. Niemal zupełnie ustały. To właśnie w tej modlitewni 24 października 1990 roku odbył się koncert polsko-żydowskiego pojednania upamiętniony przywróceniem gwiazdy Dawida, usuniętej z synagogi przez Niemców z początkiem okupacji. Gruntowną renowację bożnica przeszła w latach 1995 – 2000, a obecnie jest tradycyjnym miejscem koncertów inaugurujących coroczny Festiwal Kultury Żydowskiej. Zapraszamy do zwiedzania krakowskiego Kazimierza i synagogi Tempel z przewodnikiem i zapraszamy do korzystania z praktycznych informacji na temat zasad zwiedzania, biletów i godzin otwarcia synagogi i innych turystycznych obiektów w Krakowie.